Çalışma hayatının en kritik konularından biri iş kazalarıdır. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında işveren ve çalışanların yükümlülükleri net olarak belirlenmiş olsa da günlük iş akışında birçok kişi hâlâ “İş kazası nedir?” veya daha spesifik olarak “Hangi durumlar iş kazası olarak kabul edilir?” sorusunun cevabını arar. İş kazası, çalışanların işyerinde, işin yürütümü sırasında ya da işveren tarafından görevlendirildiği alanlarda meydana gelen ve çalışanın bedenen veya ruhen zarar görmesine neden olan olaydır. Bu tanım oldukça geniştir ve yalnızca işyerinin sınırları içinde yaşanan durumlarla sınırlı değildir. İşçinin işverence sağlanan servis aracıyla işe gidip gelirken yaşadığı kazalar, görevli olarak başka bir yere gönderildiğinde meydana gelen yaralanmalar veya işin yürütümüyle bağlantılı ani olaylar iş kazası kapsamında değerlendirilir. Bu nedenle iş kazalarının kapsamını bilmek hem işveren hem çalışan açısından büyük önem taşır.
Hangi Durumlar İş Kazası Olarak Kabul Edilir?
İş kazası kavramının geniş olması, birçok kişinin konuyu yanlış değerlendirmesine neden olabilir. İş kazası yalnızca üretim hatlarında yaşanan kazalardan ibaret değildir. Çalışanın işyerinde mola sırasında yaşadığı düşmeler, işveren tarafından sağlanan taşıma sırasında meydana gelen trafik kazaları veya işin gereği olarak başka bir lokasyonda bulunduğu sırada oluşan yaralanmalar da iş kazasıdır. Bu nedenle “Hangi durumlar iş kazası olarak kabul edilir?” sorusunun cevabı, olayın iş ile bağlantısının bulunmasına dayanır. Olay, çalışanın işverenle olan iş ilişkisi sürdüğü sırada gerçekleşmişse ve bu olay çalışanın sağlık bütünlüğünü etkilemişse iş kazası niteliği taşır. SGK’nın değerlendirmeleri de bu bağlamda yapılır ve kazanın iş ile bağlantısı temel kriterlerden biridir.
İş Kazası Bildirimi ve Yasal Süreç
Bir iş kazası yaşandığında devreye giren en önemli konu bildirim sürecidir. Bu noktada hemen herkesin aklına “İş kazası bildirimi ne kadar sürede yapılmalıdır?” sorusu gelir. Kanuna göre iş kazasının, işveren tarafından en geç 3 iş günü içinde SGK’ya bildirilmesi zorunludur. Bildirimin gecikmesi işverene idari yaptırımlar doğurabilir. Bu bildirim çoğu zaman SGK iş kazası formu üzerinden yapılır ve formda kazanın yeri, zamanı, oluş şekli, tanık ifadeleri ve çalışanın sağlık durumu gibi bilgiler yer alır. “İş kazası bildirimi nasıl yapılır?” sorusunun cevabı işletmenin büyüklüğüne veya kullandığı sistemlere göre değişse de çoğunlukla e-devlet üzerinden veya işveren sistemleri aracılığıyla dijital olarak yapılır. Bildirim sürecinin hızlı ve eksiksiz yürütülmesi hem hukuki hem de idari açıdan önemlidir.
İş Kazasında İşverenin Sorumluluğu
Bir iş kazası meydana geldiğinde işverenin sorumluluğu yalnızca bildirimi yapmakla sınırlı değildir. Bu nedenle “İş kazasında işverenin sorumluluğu nedir?” sorusunun cevabı oldukça geniş bir çerçeveyi kapsar. İşveren, öncelikle işyerinde tüm çalışanların güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu kapsamda uygun ekipman temini, eğitim verilmesi, risk analizlerinin yapılması, iş ortamının güvenli hâle getirilmesi ve gerekli önleyici tedbirlerin alınması işveren sorumlulukları arasındadır. Yani işveren, kazayı önlemek için gerekli iş güvenliği kurallarına tam uyum sağlamalıdır.
Eğer işveren gerekli iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almış fakat yine de öngörülemeyen bir kaza yaşanmışsa süreç farklı değerlendirilir. Ancak alınması gereken önlemlerin ihmal edilmesi, kazanın oluşmasında işveren kusurunu öne çıkarır ve bu durumda hem hukuki hem de maddi sorumluluklar doğabilir. İşveren, kazanın ardından çalışanın tedavisini sağlamak, sağlık kuruluşuna yönlendirmek, ilgili kayıtları tutmak ve süreci resmi makamlarla paylaşmakla yükümlüdür. Ayrıca iş kazası sonrasında işyerinde gerekli incelemelerin yapılması ve tekrar yaşanmaması için gerekli önlemlerin alınması da işverenin görevidir.
Çalışan açısından bakıldığında iş kazası durumunda SGK tarafından sunulan haklar devreye girer. Geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli iş göremezlik geliri veya diğer sağlık güvenceleri bu süreçte değerlendirilebilir. Bu nedenle iş kazası süreçlerinin doğru yönetilmesi hem çalışanın hakları hem de işverenin yasal yükümlülükleri açısından büyük önem taşır.
