İş yerinde huzur, sadece bireysel mutluluğu değil, aynı zamanda iş verimliliği ve çalışan bağlılığını da doğrudan etkileyen temel unsurlardan biridir. Ancak ne yazık ki bazı çalışma ortamlarında, çalışanlar sistematik olarak psikolojik baskıya maruz kalabilmektedir. Bu tür davranışlar, genellikle görünmez ama derin etkileri olan, iş yerinde yaşanan psikolojik taciz olarak tanımlanır ve literatürde “mobbing” adıyla anılır.
Mobbing, çalışanın sürekli olarak küçük düşürülmesi, dışlanması veya sistematik bir şekilde yıldırılması anlamına gelir. Tek seferlik bir olumsuz davranış değil, süreklilik gösteren ve kasıtlı psikolojik taciz sürecidir. Bu durum çalışanların psikolojik ve fiziksel sağlığını olumsuz yönde etkileyerek iş performansını düşürür, motivasyonu azaltır ve işten ayrılma kararlarını tetikleyebilir.
İş hayatında mobbing ile karşılaşmak, ne yazık ki sık rastlanan ve ciddi bir sorun haline gelen bir durumdur. Ancak çalışanların bu tür tacizlere karşı çeşitli yasal hakları ve korunma yolları bulunmaktadır. İşverenlerin de psikolojik sağlığı koruyan, adil ve saygılı bir çalışma ortamı oluşturması zorunludur.
Mobbing Ne Demektir?
Mobbing, bir çalışanın sistematik olarak yıldırılması, dışlanması ya da küçük düşürülmesi şeklinde tanımlanır. Bu davranışlar bazen doğrudan olabilirken bazen de dolaylı yollarla yapılabilir. Amaç çoğu zaman çalışanın işten ayrılmasını sağlamak ya da itibarını zedelemektir.
Mobbing, tek bir olumsuz davranışla değil, süreklilik gösteren ve psikolojik baskı içeren bir süreçle oluşur. Yani bir kerelik tartışma ya da uyumsuzluk bu kapsama girmez. Burada önemli olan, davranışın sürekliliği ve sistematik oluşudur.
Mobbing’in Görünümleri Nelerdir?
Mobbing her zaman bağırmak ya da açıkça hakaret etmekle sınırlı değildir. Daha örtülü yollarla da gerçekleşebilir:
- Sürekli eleştirilme, küçümsenme
- Yetki alanının dışında iş yükleme veya görev tanımına uygun olmayan işler verme
- Sosyal izolasyon (toplantılara çağrılmama, dışlanma)
- Cinsiyet, yaş, dil, inanç gibi temellerle ayrımcılık yapma
- Başarıların görmezden gelinmesi, hataların abartılması
Bu tür davranışlar, zamanla çalışanın psikolojik sağlığını olumsuz etkiler. Depresyon, kaygı, özgüven kaybı gibi sonuçlara yol açabilir. Fiziksel olarak ise uyku bozukluğu, yorgunluk, mide problemleri gibi etkiler görülebilir.
Mobbing’e Karşı Yasal Haklarınız
Türkiye’de çalışanlar, mobbing’e karşı hem anayasal hem de kanuni korumalar altındadır. 4857 sayılı İş Kanunu, işverenin çalışanlarına saygılı davranmasını ve iş sağlığına zarar verecek ortamdan kaçınmasını zorunlu kılar. Bu, mobbing gibi durumlara doğrudan karşı bir hüküm olarak değerlendirilebilir.
Ayrıca Türk Borçlar Kanunu kapsamında “kişilik haklarının korunması” ilkesi de çalışanların onuruna zarar veren her türlü eyleme karşı yasal hak tanır. Mobbing, bu kapsama girer.
Anayasa’nın eşitlik ilkesi de her bireyin ayrımcılığa uğramadan çalışabileceğini garanti altına alır. Cinsiyet temelli, yaşa veya inanca dayalı baskı, bu haklara açıkça aykırıdır.
Mobbing Mağduru Ne Yapmalı?
Mobbing ile karşı karşıya kalan çalışanların öncelikle süreçleri belgelendirmesi gerekir. E-posta yazışmaları, mesajlar, tanık ifadeleri bu kapsamda değerlidir. Ayrıca psikolojik etkilerin doktor raporlarıyla kayıt altına alınması da delil niteliği taşır.
Ardından işyerindeki insan kaynakları ya da üst yönetime yazılı şikâyette bulunulmalı, eğer sonuç alınamazsa İŞKUR, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı veya mahkemeye başvuru yoluna gidilmelidir.
İşverenin Sorumluluğu Nedir?
İşverenin en temel yükümlülüğü, çalışanları güvenli ve sağlıklı bir ortamda çalıştırmaktır. Bu sadece fiziksel güvenlik değil, psikolojik güvenliği de kapsar. Bu nedenle şirket içi eğitimler, mobbing karşıtı politikalar ve şikâyet mekanizmaları kurulması büyük önem taşır.
İK Politikalarınızı Weoll ile İnsan Odaklı Hale Getirin
Mobbing’in önlenmesinde güçlü insan kaynakları politikaları büyük rol oynar. Weoll, şeffaf İK süreçleri, dijital performans takibi ve çalışan memnuniyet ölçüm araçlarıyla şirket kültürünüzü daha güvenli ve sürdürülebilir hâle getirir. Siz de çalışanlarınız için daha sağlıklı bir iş ortamı oluşturmak istiyorsanız Weoll ile tanışın.
